دیوار از اصلی ترین اجزاء هر ساختمان است. در گذشته خانه ها را در ساده ترین حالت آن ها و با دیوارهای ساده می ساختند؛ اما با پیشرفت ساخت و ساز و تکنیکهای عمرانی این روزها از میلگرد، تیرچه های آهنی، بتن و… نیز استفاده می شود. دیوارهای بتنی که نقش تکیه گاه بارهای وارده بر ساختمان را دارند به چند صورت ایفای نقش می کنند:
- به عنوان یک ستون تحت بار
- به عنوان یک دال تحت بار عمود بر یک صفحه
- به عنوان یک تیر طره ای تحت بار در جانب ساختمان
- به عنوان یک تیر تحت هر دو بار محوری و جانبی
از میان انواع دیوارهای بتنی یکی از آن ها، دیوار برشی بوده که جهت مقاومت در برابر بارهای جانبی مثل باد یا زلزله ساخته می شود. در این مقاله با دیوار برشی و ماهیت و ویژگی های آن آشنا می شویم. پس تا پایان همراه ما باشید تا با هم بتوانیم بهترین محل دیوار برشی و اجرای آن را بررسی کنیم و به این سوال پاسخ دهیم که دیوار برشی در کجا قرار می گیرد.
دیوار برشی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
بارهای جانبی که به صورت قائم بر ساختمان وارد می شوند قادر به خرابیهای گسترده ای در ساختمان هستند. زلزله یکی از این بارها است که کارفرمایان و مهندسان همیشه در ساخت و ساز آن را در نظر دارند. به همین دلیل از نوعی سازه تحت عنوان دیوار برشی که با هدف مقاوم سازی ساختمان در برابر بارهای جانبی ساخته می شو، استفاده می کنند. در اجرای دیوار برشی بتنی در سازه فولادی عموما از چوب، بتن و سایر مصالح استفاده می شود. قاب خمشی نیز یکی از اجزی مورد استفاده در ساختمان سازی بوده که کار دیوار برشی را انجام می دهد. می دانید یکی از اجزاء استفاده شده در این دیوارها چیست؟ در زمان های قبل تر از تخت چند لایه اما امروزه از هاردپنلها در داخل این دیوار استفاده می شود که مقاومت دیوار را در برابر انواع بارها به ویژه زلزله تا حد قابل توجهی افزایش می دهد.
از ویژگی های این دیوار که آن را مورد توجه در اغلب ساخت و سازها قرار می دهند می توان به شکل پذیر بودن، قابلیت جذب انرژی، مقاوم بودن و حداقل کاهش سختی آن اشاره کرد. نکته ای که در هنگام ساخت این دیوار باید رعایت شود شکل هندسی آن است. این دیوارها باید در جهتی مناسب که در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله است ساخته شود تا خسارات را محدود نموده یا خنثی کند. تقسیم بندی های زیادی برای این دیوار در نظر گرفته می شود که از جمله آن ها تقسیم بندی از لحاظ شکل مقطع است که سه دسته دیوار برشی مستطیل شکل همراه با آرماتوربندی یکنواخت در مقطع، دیوار برشی مستطیلی با آرماتور بندی متمرکز در انتهای دیوار و دیوار برشی از نوع دمبلی را شامل می شوند.
انواع دیوار برشی و ویژگی های آنها
شکل و اندازه ساختمان، انواع دیوار برشی قابل کاربرد در آن را مشخص می کند. انواع دیوارهای برشی طبق شکل و فرم به موارد زیر تقسیم می شوند:
- دیوار برشی مونولیتیک
این دیوار را ساده ترین نوع دیوار برشی می دانند. دیوار برشی مونولیتیک خود در شرایط متفاوت دارای انواع مختلفی است. این دیوار به سه نوع اسکوات، کوتاه و طره ای تقسیم می شود که نمونه های آنرا در شکل زیر می بینید.
- دیوار برشی جفت
این دیوار به جفت شده یا کاپل نیز موسوم است؛ چراکه این نوع از دیوارها شامل مقطع های جداگانه و پیوسته بوده که به وسیله تیر یا دال ها به هم متصل و جفت می شوند. گاهی در داخل این دیوار منافذ و بازشدگی نیز دیده می شوند. شکل زیر نمونه ای از این نوع دیوار را به تصویر می کشد.
- دیوار برشی بتن مسلح
بهترین محل اجرای دیوار برشی، بتن مسلح در ساختمان های مسکونی بزرگ و کوچک است. دیواره های این نوع دیوار برشی به دو صورت افقی و عمودی به کار می روند. این دیوار بتنی را در ضخامت های متفاوتی ( از 140 تا 500 میلی متر) به کار می برند که این نکته بستگی به مواردی از جمله سن ساختمان، تعداد طبقاتی که اسکلت ساختمان باید تحمل کند و عایق حرارتی دارد. یکی از روش ها برای افزایش استحکام و مقاومت دیوار این است که میلگردهای آن را با استفاده از خاموت و تنگ به هم متصل کنند. در اغلب موارد این دیوار را دور تا دور تمام ساختمان کشیده و تنها در ورودی ها قسمت های باز شده در آن ایجاد می کنند. تصویر زیر شمای این نوع دیوارها را نشان می دهد.
- دیوار برشی از نوع تخت و کانالی
سطح مقطع این دیوارها آن ها را به سه دسته صفحه ای، لبه دار و کانالی تقسیم می کنند که نمونه صفحه ای آن به صورت منفرد، نمونه لبه دار به شکل حرف I انگلیسی با دو لبه از سمت بالا وپایین و نوع کانالی آن به صورت صفحه ای و با اتصالات چند جهته شکل می گیرند. تصویر زیر این سه نمونه را به صورت شماتیک نشان می دهد.
- دیوار برشی از نوع مصالح بنایی
این دیوار توسط مصالح توخالی مثل آجر و بلوک ساخته می شود. در این دیوار بلوک های بتنی آماده، سبک و البته مقاوم را در یک راستا با میلگردهای فولادی کار می گذارند، که این کار موجب به حداکثر رساندن قدرت دیوار در برابر بارهای خطرناک مثل زلزله های سنگین می شود. در این دیوارها میلگردها را به صورت افقی و قائم در فضای بین بلوک های از پیش ساخته شده قرار داده و فضاهای خالی ایجاد شده بین این بتن ها را توسط ملات بتن پر می کنند.
- دیوار برشی از نوع فولادی
این دیوار شامل صفحات فولادی به علاوه ستون ها و تیرهای افقی بوده و نقش شاه تیرها را دارد. در این دیوار صفحه فولادی نقش پایه و اساس تیرهای اصلی و همینطور ستون ها به عنوان تنظیم کننده اصلی، نقش تیرهای افقی را بازی می کنند. بهترین محل دیوار برشی از این نوع عموما در ساختمان هایی که اسکلت فلزی داشته و طبقات زیادی را شامل می شوند به کار می رود. هزینه کم، وزن پایین آنها و امکان اجرای سریع این دیوارها از جمله ویژگی های اصلی آنها است.
مراحل اجرا و کار گذاشتن دیوار های برشی
اجرای دیوار برشی بتنی در سازه های فلزی معمولا در سه مرحله صورت می گیرد که به ترتیب زیر هستند:
مرحله اول: آرماتوربندی
پس از تعیین بهترین محل دیوار برشی، میلگردهای این دیوار به دو صورت افقی و عمودی به کار می روند که نوع عمودی آن ها توسط آرماتورهای عمودی و نوع افقی آن ها توسط آرماتوربندی افقی به کار رفته و اجرا می شوند.
مرحله دوم: قالب بندی دیوار
بعد از مرحله اول باید دیوار را قالب گرفت. در این مرحله باید بتن را به راحتی از بین میلگردهای افقی و عمودی خوابیده شده در اسکلت دیوار رد کرد. در نهایت باید قالب ها را به کمک پین ها به هم و سپس به آرماتورها وصل کرد.
مرحله سوم: بتن ریزی قالب
این مرحله در واقع پس از انجام کامل مرحله قبل و اطمینان از اتصال کامل میلگردها و پین ها و به صورت بتن ریزی در قالب صورت می گیرد. بتن ریزی را با کمک دستگاهی به نام ویبراتور انجام می دهند تا این کار دقیق و بدون اختلال انجام شود. دقت داشته باشید که اجرای دیوار برشی بتنی در سازه های فلزی نیز امکان پذیر خواهد بود.
جمع بندی
اهمیت و جایگاه دیوار برشی را نمی توان نادیده گرفت. اجرای این دیوارها برای بسیاری از انواع ساختمان ها چه مسکونی و چه تجاری ضرورت دارد. در واقع با اجرای دیوار برشی بتنی در سازه های فلزی، ساختمان را از خطراتی مانند زلزله یا طوفان در امان نگه می دارند. انجام برآوردهای دقیق مهندسی به منظور اجرای مطلوب دیوار برشی از اهمیت اساسی برخوردار است و دستیابی به استحکام و خواص مطلوب برای یک سازه را تضمین می کند.