اگر با دنیای فولاد و ورق‌های فولادی آشنا باشید قطعا می‌دانید که ورق‌های فولادی توسط دو فرآیند نورد سرد و گرم تولید می‌شوند. همانطور که در مقاله قبل توضیح داده شد ورق سیاه یا گرم به ورق فولادی حاصل از تکنولوژی نورد گرم گفته می‌شد؛ اما نقطه مقابل آن ورق سرد یا ورق روغنی است که توسط تکنولوژی نورد سرد تهیه و عرضه می‌شود. درباره تفاوت این دو توضیحات جامع‌تری ارائه خواهیم کرد. مقاله حاضر به این موضوع پرداخته است؛ پس در ادامه با ما همراه باشید تا ببینیم ورق فولادی چیست و چگونه استفاده می‌شود.
تفاوت ورق روغنی و ورق سیاه
در صنعت فولاد فرآیند نورد گرم به ایجاد ورق سیاه و فرآیند نورد سرد ورق سرد را منجر می‌شود. پس ورق روغنی فولادی توسط فرآیند نورد سرد تهیه شده که به‌دلایلی از جمله جلوگیری از زنگ‌زدگی روغن‌کاری می‌شوند. کاربرد ورق روغنی در صنایع غیرقابل انکار است. شاید باورتان نشود اما بسیاری از سازه‌های مطرح جهان با دخالت این ورق سرپا هستند. اغلب مهندسان و معماران این ورق را در ساخت‌وسازها استفاده می‌کنند. مقاومت زیاد این ورق‌ها در برابر هرگونه فشار دلیل انتخاب شدنشان توسط گروه‌های مهندسی در ساخت‌وساز است. ضمن اینکه ظاهر خوب آنها موجب شده تا بیشتر در ساخت بیرونی سازه‌ها به‌کار روند و یک قطعه پر طرفدار در صنعت ورقه‌های فولادی باشند.
بیشتر بخوانید : همه چیز دربارۀ ورق‌های فولادی (ورق آهن)
اما تفاوت آن با ورق سیاه چیست؟! احتمالا با خود گفته‌اید که تنها روش و فرآیند تولید تفاوت این دو را می‌رساند؛ اما باید این نکته را ذکر کرد که به‌طور کلی به دلیل آنکه تولید ورق گرم از طریق نورد در دمای بالای بالا انجام می‌شود، کیفیت سطحی و دقت ابعادی آن در مقایسه با ورق سرد پایین‌تر است. در حالی‌که ورق سرد حتی پس از تولید نهایی روغن‌کاری شده تا عمر بالاتری داشته باشد. از طرفی ورق سیاه سطحی زبر و خشن داشته درحالی‌که ورق فولادی روغنی سطحی صاف تر با تلورانس‌های کم و البته ضخامت پایین‌تر دارد.
ورق فولادی روغنی چگونه تولید می شود؟
ورق سرد نیز باید مراحلی را بگذراند تا به‌صورت محصول نهایی به بازار عرضه و به دست مشتریان برسد. فرآیند نورد سرد ضخامت ورق روغنی را بسیار کم می‌کند. این فرآیند در چند مرحله صورت می‌گیرد که در ذیل به آنها اشاره شده است:
فرآیند نورد سرد
برای اینکه کویل‌های ورق سرد تهیه شوند، ورق‌های اسیدشویی روغن‌کاری شده و وارد غلتک‌های نورد می‌شوند. فولاد از هر بخش که عبور می‌کند قدری از ورق گرم اسیدشویی و روغن‌کاری شده نازک‌تر می‌شود. وقتی ورق فولادی از آخرین غلتک بیرون می‌آید دوباره به شکل کویل درآورده می‌شود. اما فولاد در این مرحله سخت بوده و به راحتی شکل نمی‌گیرد و اساسا غیرقابل استفاده است بنابراین وارد مرحله آنیل‌کاری می‌شود.
فرآیند آنیل کاری
این مرحله با هدف انعطاف‌پذیر کردن فولاد شکل می‌گیرد. این فرآیند به دو روش انجام می‌شود: آنیل‌کاری بچینگ (Batching) و آنیل‌کاری پیوسته (Continuous Annealing). در روش اول یعنی بچینگ چهار یا پنج کویل ورق سخت بر روی پایه‌های ثابت قرار می‌گیرند. فولاد طوری پوشانده می‌شود که از اکسیدکننده‌های موجود در هوا در امان باشد، چراکه این اکسیدکننده‌ها قدرت آسیب‌رسانی به سطح ورقه‌ها را نیز دارند. سپس یک کوره بزرگ را روی کویل‌ها قرار می‌دهند که قسمت‌هایی از آن توسط بخار یا گاز و قسمت‌هایی توسط فن و گردش هوا گرمادهی می‌شوند.
در روش بعدی از آنیل‌کاری که همان روش پیوسته است فولاد را روی یک تسمه پیوسته بسته و آن را وارد یک کوره می‌فرستند که پس از سرد شدن به شکل کویل در خواهد آمد. در واقع کوره و گرمادهی فولاد موجب انعطاف‌پذیر شدن آن شده و امکان شکل‌دهی راحت‌تر را به فولاد می‌دهد.
فرآیند پرداخت رول ورق سرد
در سومین مرحله از تهیه ورق فولادی روغنی، جهت به‌دست آوردن رضایت مشتری و کاربرد ورق روغنی در بخش‌های بیشتر، ورق‌هایی که از مراحل قبل به‌دست آوردند باید پرداخت‌کاری شوند. بعد از فرآیند آنیل‌کاری ورق وارد فرآیند نورد سطحی (تمپر رولینگ) می‌شود. فرآیند نورد سطحی در واقع شامل نورد سرد ورق‌ها با کاهش دمای خیلی پایین است. این پروسه محصول نهایی را تولید کرده و موجب پرداخت سطح کار می‌شود.
انواع ورق روغنی را بشناسیم
مانند هر قطعه فلزی دیگر ورق روغنی فولادی نیز بسته به درصد عناصر به‌کار گرفته شده در آنها ویژگی‌های متفاوتی دارد. ذکر این نکته احتمالا برایتان جالب باشد که، ورق روغنی تاریخ مصرف داشته و بعد از گذشت مدت زمانی ممکن است زیر پرس پاره شود. انواع ورق روغنی با توجه به عنصر به‌کار گرفته شده در آن و فرآیند حرارتی انجام شده بر روی آنها به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- ورق ST12: به ورق کششی نیز معروف است و بیشترین کاربرد را در مصارف مختلف دارد که بهترین مزیت آن نسبت به نمونه‌های دیگر داشتن تاریخ مصرف بالای 18 ماه است.
- ورق ST13: این ورق نیمه کششی در سازه‌های صنعتی و غیرصنعتی با پرس‌کاری کم عمق استفاده می‌شوند و تاریخ انقضای حداکثر 8 ماهه دارند.
- ورق ST14: این ورق را فوق کششی می‌نامند که به‌دلیل داشتن ساختاری انعطاف‌پذیر با پرس‌کاری عمیق بیشتر در صنایع خودروسازی استفاده می‌شوند. تاریخ انقضای این ورق نیز حداکثر 8 ماهه است.
کاربرد ورق روغنی
ظاهر زیبای این ورق نسبت به ورق سیاه موجب شده تا بیشتر در کارهایی که با زیبایی ظاهر در تماس است مورد استفاده قرار گیرد. اما برخلاف نورد گرم که در محصولات بزرگ استفاده می‌شوند این ورق در محصولات کوچک‌تر که به دوام و انعطاف‌پذیری بیشتری نیاز دارند، به کار برده می‌شود. این ورق‌ها در ظاهر ساختمان‌ها، صنایع خودروسازی، اگزوز، لوازم خانگی و مبلمان (مثل میز و صندلی‌هایی که در ادارات استفاده می‌شوند)، کمدها (مانند کمدهای فلزی که در خوابگاه‌ها استفاده می‌شوند)، ساخت‌وساز و لوازم خانگی (معمولا در ساخت یخچال، مایکروفر، اجاق گاز، ساخت کابینت‌ها و…) استفاده می‌شوند.
کلام آخر درباره ورق روغنی
تا به اینجا باید ورق سرد را خوب شناخته باشید. حال که با این دو نوع ورق سرد و گرم و تفاوت‌های آنها آشنا شدید بهتر وجود و لزوم استفاده از آنها را در صنایع مختلف درک می‌کنید. همین الان نیز اگر اطراف خود را نگاه کنید پر از وسایلی است که از ورق روغنی فولادی تهیه شده است.کاربرد ورق روغنی به‌ویژه در صنایع کوچک‌تر غیرقابل انکار است. سعی کنید تا از نمونه با کیفیت ورق روغنی فولادی که در هر جایی کاربرد دارد استفاده کنید این‌گونه رضایت بلند مدت‌تری نسبت به انتخاب خود خواهید داشت. به‌عنوان مثال در هنگام خرید وسایل ضروری منزل به راهنمای آنها توجه کرده و یا درباره مواد اولیه آن به‌ویژه ورق سرد تحقیق کنید چراکه تاریخ انقضا داشته و باید بهترین نمونه آن را انتخاب کنید.