احتمالا شما هم بسیاری از ساختمان ها را مشاهده کرده اید که علی رغم سن کم بنا، اما دارای ترک های متعدد در بخش های مختلف هستند. فارغ از دلایل و عوامل ترک ساختمان، این موضوع نه تنها می تواند ایمنی ساکنان ساختمان را به خطر بیاندازد، بلکه یکی از دلایل اصلی در کاهش قیمت بنا به هنگام فروش محسوب می شود.
از طرفی نباید نادیده بگیریم که وجود ترک در بنا باعث خدشه دار شدن چهره ظاهری و نمای ساختمان خواهد شد. عوامل ترک ساختمان می تواند بسیار متفاوت باشد که آگاهی از آنها باعث می شود تا علاج واقعه را قبل از وقع کرد. در این مقاله ما قصد داریم به دلایل مهم ایجاد ترک در بنا اشاره کنیم. اما قبل از آن بد نیست بدانیم که ترک های موجود در بنای ساختمان به چند دسته تقسیم بندی شده و چه انواعی دارند. شناخت این مساله به ما کمک می کند تا به روش بهتری از این مشکل جلوگیری کنیم.
انواع ترک در بنا ساختمان
ترک های موجود در ساختمان را می توان به دو دسته ترک های سازه ای و ترک های غیرسازه ای تقسیم بندی کرد. معمولا ترک های سازه ای مربوط به ضعف در طراحی و ساخت بنا است. بنابراین باید قبل از ساختن بنا به فکر آن بود. این نوع از ترک ها معمولا خود را در تیرها، ستون ها و به طور کل در فونداسیون بنا نشان می دهند. ترک های سازه ای می توانند خطری بالقوه برای ایمنی ساختمان ما باشند.
اما دسته دیگری از ترک ها به نام ترک های غیرسازه ای وجود دارند. عوامل ایجاد این ترک ها در بنا مربوط به برخی سهل انگاری ها در مدیریت و حفاظت از ساختمان است. چرا که عوامل ترک ساختمان در این خصوص مربوط به عوامل سازه ای یا طراحی نیست. از دلایل ایجاد ترک غیرسازه ای می توان به وجود رطوبت در ساختمان، فشار بیش از حد به بنا، تاثیرات آب وهوایی و دمای هوا در کنار برخی دلایل دیگر اشاره کرد.
انواع ترک موجود در بنا را می توان به گونه های دیگری نیز تقسیم بندی کرد. از جمله می توان به ترک های افقی، عمودی و مورب اشاره کرد. در یک تقسیم بندی دیگر انواع ترک در ساختمان به ترک های متوسط، نازک یا ضخیم تقسیم بندی می شود. به هر حال، ترک موجود در بنا به هر صورتی که باشد باید از وجود آن پیشگری کرد. به همین دلیل در ادامه به مهم ترین عوامل ترک در ساختمان اشاره می کنیم.
مهم ترین عوامل ترک در ساختمان و بنا
قبل از اشاره به عوامل ترک ساختمان باید دقت کنید که نوع ترک ها را نیز در نظر بگیرید که قبلا به آنها اشاره کردیم. هر کدام از این ترک ها دارای دلایل خاص خود بوده و میزان خطرات یا مشکلات آنها نیز متفاوت خواهد بود. با این حال، مهم ترین عوامل ایجاد ترک در بنا را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد.
نشست زمین ، شایع ترین عامل ترک ساختمان
یکی از دلایل بسیار شایع ایجاد ترک در بنا مربوط به فرونشست زمین است. البته ترک های مربوط به نشست زمین معمولا جزء حساس ترین نوع ترک ها محسوب می شوند. نشست زمین عوامل بسیار متعددی دارد. از جمله این عوامل می توان به وجود حفاری در اطراف ساختمان، نشت آب و فاضلاب به زیر ساختمان، مناسب نبودن خاک، وجود ریشه درختان بزرگ یا مجموعه از این عوامل اشاره کرد.
ترک های مربوط به فرونشست زمین معمولا به صورت مورب بوده و در گوشه های مختلف بنا یا در دیوارها خود را نشان می دهند. بهترین کار در این خصوص آن است که به هنگام ایجاد ساختمان از مناسب بودن خاک زیرین یا عدم وجود برخی عوامل فرونشست زمین، اطمینان حاصل کرد. در غیر اینصورت از بین بردن ترک های فرونشست زمین مستلزم آن است که سازه و فونداسیون ساختمان را به صورت کلی تقویت کنید. این کار مستلزم صرف هزینه و وقت قابل توجهی است.
عوامل ترک ساختمان ، ضعف در طراحی یا کیفیت مصالح
این نوع از عوامل ترک بنا نیز یکی از شایع ترین عوامل به شمار می آید که همانند فرونشست زمین می توان قبل از احداث ساختمان از آن جلوگیری کرد. واقعیت آن است که بسیاری از ساختمان ها در ایران نه توسط خود صاحب بنا بلکه توسط افراد به اصطلاح بساز بفروش ساخته شده اند. آنها نیز معمولا تمایل چندانی برای به کار بردن مصالح باکیفیت یا طراحی مناسب بنا نیستند. به همین دلیل معمولا بعد از مدت کوتاهی شاهد وجود انواع و اقسام ترک ها در ساختمان خواهیم بود.
ترک های مربوط به طراحی یا ضعف در کیفیت مصالح معمولا خود را به صورت ترک های عمودی نشان می دهند. استفاده از متخصصان حرفه ای به هنگام ساخت بنا، به کار بردن مصالح باکیفیت و توجه به اصول نوین ساخت وساز و طراحی ساختمان از جمله عوامل پیشگیری از ایجاد این نوع ترک ها محسوب می شود. با این حال، معمولا هزینه تعمیر و اصلاح این ترک ها نیز بالا است.
تغییرات دمایی ؛ یکی دیگر از عوامل ترک ساختمان
تغییرات آب وهوایی نیز در برخی اوقات می تواند باعث ایجاد ترک در ساختمان ها شود. این مساله بیشتر مخصوص مناطق سردسیر بوده که امکان ایجاد یخبندان در آنها بالا است. وقوع یخبندان های شدید و طولانی به مرور باعث می شود برخی ترک های ریز در ساختمان نمایان شود. این ترک ها غالبا به صورت ترک های مورب خود را نشان می دهند.
یخبندان ها همچنین باعث ایجاد ترک در نمای سنگی ساختمان یا ریزش آنها خواهند شد. علی رغم شایع بودن این دسته از عوامل ترک ساختمان، اما معمولا کم خطرتر از سایر عوامل هستند. چرا که معمولا باعث ایجاد ترک های سطحی خواهند شد که تعمیر آنها نیز چندان کار سختی نیست. البته در برخی موارد نادر ممکن است که یخبندان ها باعث فرونشست خاک زیرین شوند.
عوامل ایجاد ترک در بنا ؛ سیستم لوله کشی
یکی دیگر از عوامل ایجاد ترک در بنا را می توان به سیستم لوله کشی آب و حتی لوله کشی گاز مرتبط دانست. این نوع از ترک ها جزء ترک های غیرسازه ای بوده و بیشتر به صورت افقی یا مورب خود را نشان می دهند. در بسیاری از مواقع ممکن است سیستم لوله کشی ساختمان یا فاضلاب دچار نشتی شده باشد. در این صورت باید بلافاصله آن را جدی بگیریم. چرا که در ادامه باعث فرونشست زمین و ایجاد ترک های جدی خواهد شد.
اما در بسیاری از موارد دیگر سیستم لوله کشی بنا به دلایل مختلف از جمله تغییرات دمایی، دچار انبساط و انقباض خواهند شد. این تغییر شکل به مرور می تواند بر روی بخش هایی از ساختمان ترک ایجاد کند. البته اهمیت و حساسیت این ترک ها کمتر از سایر ترک های دیگر است. اما ممکن است در ادامه با نفوذ آب به داخل آنها کار دست ما بدهند. بنابراین بهتر است آنها را هر چه سریع تر تعمیر کرد.
بلایای طبیعی ؛ دلیل رایج ایجاد ترک در بنا
بلایای طبیعی در بسیاری اوقات به ظاهر ساختمان ها را تخریب نمی کنند، اما باعث ایجاد ترک های بسیار خطرناک در آنها می شوند که باید بسیار جدی گرفته شود. در برخی از مواقع ممکن این ترک ها زیاد خود را نشان ندهند یا به ظاهر خطرناک نباشند. اما در اصل اینگونه نیست.
ترک مربوط به بلایای طبیعی ممکن است به علت زلزله، سیل، طوفان و برخی بلایای دیگر رخ داده باشد. نکته مهم در این خصوص آن است که بسیاری از زلزله های به ظاهر کم اهمیت نیز می تواند موجب ایجاد اینگونه ترک ها شود. بنابراین نباید نسبت به آنها بی تفاوت بود. ترک های مربوط به بلایای طبیعی غالبا خود را به صورت ترک های افقی و همراستا با تیر نشان می دهند.
ما در این مقاله به انواع ترک و همچنین عوامل ترک ساختمان اشاره کردیم. دقت کنید که مهم ترین نکته، پیشگیری از ایجاد این ترک ها خصوصا به هنگام ساخت بنا است. همچنین به محض مشاهده ترک بهتر است زودتر آن را تعمیر کرد.