مقاومت بتن نقش بسیار زیادی در میزان استحکام و دوام ساختمان دارد. از این رو معمولا نظارت های سفت و سختی را در این خصوص اعمال می کنند. احتمالا شما هم ساختمان های مختلفی را به هنگام زلزله و بلایای طبیعی مشاهده کرده اید که برخی از آنها به طور کل از بین رفته و برخی دیگر همچنان سالم هستند. استحکام بتن نقش تعیین کننده ای در این خصوص دارد. در یک کلام می توان میزان توانایی و بازدارندگی بتن در برابر تغییر را مقاومت بتن تعریف کرد.
ما در این مقاله قصد داریم تا به این سوال پاسخ دهیم که مقاومت بتن به چه عواملی بستگی دارد. اما بد نیست ابتدا بدانیم که اساسا منظور از بتن و مقاومت مربوط به آن چیست؟ پس تا پایان با ما همراه باشید.
منظور از بتن و مقاومت بتن چیست؟
شاید کمتر شنیده باشید که بتن در لغت یک کلمه فرانسوی محسوب شده و سابقه ابداع آن به بالای 150 سال قبل برمی گردد. اما با وجود سالیان متمادی، اما همچنان از آن در صنعت ساختمان استفاده می کنند. بتن از سه عنصر اصلی شده است. این عناصر شامل آب، سیمان و سنگدانه های سبک و سنگین است. تغییر در ترکیب هر کدام از این عناصر باعث ایجاد تغییراتی در کمیت و کیفیت بتن خواهد شد.
میزان کیفیت مواد به کار رفته در ساخت بتن نیز نقش زیادی در کیفیت و مقاومت بتن دارد. حتی میزان کیفیت آب مورد استفاده نیز می تواند کیفیت بتن ساخته شده را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال، بهترین آب برای ساخت بتن، آبی است که میزان ph آن عددی بین 6 تا 8 بوده و شور نباشد. بتن دارای دو نوع معمولی و سنگین بوده که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند. به طور معمول از این ماده جهت ساخت سازه های محکم در ساختمان های مسکونی، پل ها، بیمارستان ها، سدها، تونل ها و … کاربرد دارد.
حال به سراغ تعریف مقاومت بتن می رویم. در یک تعریف کلی مقاومت هر ماده یا هر جسمی به میزان بازدارندگی یا تحمل فشارهای مختلف، توسط آن ماده بستگی دارد. در خصوص بتن نیز ممکن است در طول زمان تحت تاثیر فشارهای مختلف قرار گیرد. هر اندازه که تحمل بتن در برابر تنش ها و فشارها بیشتر باشد، میزان مقاومت آن بیشتر خواهد بود و برعکس.
مقاومت بتن زمانی شکسته می شود که این ماده به درجه ای از هم گسیختکی و متلاشی شدن برسد. البته نباید این مساله را با وجود ترک های مختلف در بتن اشتباه گرفت. چرا که بتن ماده ای است که قبل از به کار برده شدن نیز دارای یک سری از ترک های سطحی است. این ترک ها مهم نبوده و بلکه بیشتر ترک های داخلی آن معیار مقاومت بتن محسوب می شود.
بتن دارای خواص مهم مختلفی بوده که از جمله آنها می توان به نفوذناپذیری، میزان مقاومت در مقابل هوازدگی و برخی موارد دیگر اشاره کرد. با این حال، مهم ترین خاصیت این ماده همان مقاومتش است. چرا که این خاصیت تا حد زیادی سایر خواص بتن را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. به عنوان مثال، چنانچه بتن از مقاومت بالایی برخوردار نباشد، به احتمال بسیار زیاد میزان مقاومت و تحمل آن در برابر نفوذ آب یا هوازدگی نیز چندان بالا نیست.
با عوامل موثر بر مقاومت بتن آشنا شویم
حال که با مفهوم بتن و مقاومت بتن آشنا شدیم، به عوامل موثر در مقاومت بتن می پردازیم. همانطور که در سطور بالا نیز به صورت غیرمستقیم اشاره کردیم، مقاومت این ماده تحت تاثیر فاکتورهای متعددی خواهد بود و به راحتی می توان میزان مقاومت آن را مورد آزمایش قرار داد. ما در ادامه به مهم ترین فاکتورها و عوامل موثر در مقاومت بتن اشاره می کنیم.
کیفیت مصالح و میزان مقاومت بتن
چنانچه در ساخت یک ساختمان از مصالح باکیفیت استفاده کنید، میزان مقاومت آن ساختمان نیز به نسبت بالا خواهد رفت و برعکس. این مساله در خصوص میزان مقاومت بتن نیز کاملا صدق کرده و یکی از مهم ترین عوامل موثر در آن است. همانطور که اشاره کردیم در ساخت بتن مصالح مختلفی به کار می رود. با این حال، نقش سیمان از سایر مصالح ها حیاتی تر است.
سیمان دارای چندین نوع تیپ مختلف بوده که هر کدام کیفیت خاص خود را دارند. هر اندازه کیفیت سیمان مورد استفاده بالا باشد، میزان مقاومت بتن نیز بالاتر خواهد بود و برعکس. البته علاوه بر سیمان، سایر مصالح و مواد به کار رفته نیز جزء عوامل موثر بر مقاومت بتن به شمار می روند. در این خصوص می توان به کیفیت سنگدانه های به کار رفته در ساخت بتن اشاره کرد.
کارشناسان اعتقاد دارند که هر اندازه قطر سنگدانه ها به کار رفته کمتر باشد، میزان مقاومت بتن نیز بیشتر خواهد شد و برعکس. علاوه بر این موارد برخی مصالح و مواد افزودنی دیگر نیز وجود دارند که نقش تعیین کننده ای در این خصوص دارند. همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، آب مورد استفاده نیز از جمله عوامل موثر بر مقاومت بتن است. ترجیحا بهتر است از آب معمولی و آشامیدنی استفاده کرد.
نقش میزان ترکیب مصالح در مقاومت بتن
همانگونه که باید از مصالح باکیفیتی در ساخت بتن استفاده کرد، نیاز است تا به صورت مناسبی نیز آنها را با یکدیگر ترکیب کرد. هر اندازه که ترکیب این مصالح مورد نیاز کم و زیاد شود، تاثیر منفی بر میزان مقاومت بتن خواهد گذاشت. یکی از مهم ترین نکات در این خصوص چگونگی و نسبت ترکیب سیمان نسبت به آب است.
نسبت ترکیب سیمان به آب دارای فرمول ها و محاسبات خاص خود بوده که کارشناسان این حوزه به خوبی از آن اطلاع دارند. اما در هر صورت یک عامل بسیار تعیین کننده در این خصوص خواهد بود که باید به آن توجه کرد.
نقش تخلخل بتن در مقاومت آن
تخلخل بتن معمولا به راه های نفوذی که در سطح بتن وجود دارد گفته می شود. این منافذ معمولا توسط هوا یا آب پر خواهد شد. طبیعی است که هر میزان تخلخل بتن بیشتر باشد، میزان مقاومت آن نیز کمتر بوده و برعکس. چرا که افزایش تخلخل باعث نفوذ بیشتر آب و هوا به داخل بتن شده و به مرور بر میزان مقاومت آن تاثیر منفی خواهد گذاشت.
میزان کاهش یا افزایش بتن رابطه مستقیمی با نسبت آب به سیمان خوهد داشت که در مرحله قبل به آن اشاره کردیم. بنابراین ترکیب مناسب مصالح می تواند بر سایر معیارها نیز تاثیرگذار باشد.
تاثیر نوع مواد افزودنی در مقاومت بتن
در ساخت بتن علاوه بر سیمان، آب و سنگدانه ها از مواد افزودنی دیگر نیز استفاده می کنند. در ساخت بتن می توان از انواع مواد افزودنی استفاده کرد. از جمله آنها می توان به مواد معدنی مختلف، هوازا، نگهدارنده آب، روان کننده، حباب ساز و برخی موارد دیگر اشاره کرد.
نکته بسیار مهم این است که باید به میزان مورد نیاز این افزودنی ها استفاده کرد. اینگونه نیست که به کار بردن مقدار زیادی افزودنی منجر به بالا رفتن مقاومت بتن شود. تعیین میزان و مقدار مواد افزودنی موضوعی است که متخصصان این حوزه نسبت به آن تسلط کامل دارند.
دما و زمان و تاثیر آن در مقاومت بتن
معمولا اینگونه استدلال می کنند که با گذر زمان میزان مقاومت بتن نیز افزایش خواهد یافت. اما فاکتور تاثیرگذارتر در این خصوص دما است. نظر کارشناسان این است که دمای بتن هنگام ریختن نباید بالاتر از 32 درجه سانتی گراد باشد. این دما همچنین به هنگام دوره مراقبتی نیز نباید کمتر از 4 درجه سانتی گراد باشد.
ما در این مقاله ابتدا به تعریف بتن، مقاومت بتن و در ادامه به مهم ترین عوامل موثر در این خصوص اشاره کردیم. با این حال دقت کنید که فاکتورها و عوامل تاثیرگذار دیگری نیز در این خصوص وجود دارد.