ورق روغنی چیست و چه کاربردی دارد؟

اگر با دنیای فولاد و ورق‌های فولادی آشنا باشید قطعا می‌دانید که ورق‌های فولادی توسط دو فرآیند نورد سرد و گرم تولید می‌شوند. همانطور که در مقاله قبل توضیح داده شد ورق سیاه یا گرم به ورق فولادی حاصل از تکنولوژی نورد گرم گفته می‌شد؛ اما نقطه مقابل آن ورق سرد یا ورق روغنی است که توسط تکنولوژی نورد سرد تهیه و عرضه می‌شود. درباره تفاوت ورق سیاه و ورق روغنی توضیحات جامع‌تری در مقاله جداگانه‌ای ارائه شده است. مقاله حاضر به این موضوع پرداخته است؛ پس در ادامه با ما همراه باشید تا ببینیم ورق فولادی چیست و چگونه استفاده می‌شود.

تفاوت ورق روغنی و ورق سیاه 

در صنعت فولاد فرآیند نورد گرم به ایجاد ورق سیاه و فرآیند نورد سرد ورق سرد را منجر می‌شود. پس ورق روغنی فولادی توسط فرآیند نورد سرد تهیه شده که به‌دلایلی از جمله جلوگیری از زنگ‌زدگی روغن‌کاری می‌شوند. کاربرد ورق روغنی در صنایع غیرقابل انکار است. شاید باورتان نشود اما بسیاری از سازه‌های مطرح جهان با دخالت این ورق سرپا هستند. اغلب مهندسان و معماران این ورق را در ساخت‌وسازها استفاده می‌کنند. مقاومت زیاد این ورق‌ها در برابر هرگونه فشار دلیل انتخاب شدنشان توسط گروه‌های مهندسی در ساخت‌وساز است. ضمن اینکه ظاهر خوب آنها موجب شده تا بیشتر در ساخت بیرونی سازه‌ها به‌کار روند و یک قطعه پر طرفدار در صنعت ورقه‌های فولادی باشند.

 

اما تفاوت آن با ورق سیاه چیست؟! احتمالا با خود گفته‌اید که تنها روش و فرآیند تولید تفاوت این دو را می‌رساند؛ اما باید این نکته را ذکر کرد که به‌طور کلی به دلیل آنکه تولید ورق گرم از طریق نورد در دمای بالای بالا انجام می‌شود، کیفیت سطحی و دقت ابعادی آن در مقایسه با ورق سرد پایین‌تر است. در حالی‌که ورق سرد حتی پس از تولید نهایی روغن‌کاری شده تا عمر بالاتری داشته باشد. از طرفی ورق سیاه سطحی زبر و خشن داشته درحالی‌که ورق فولادی روغنی سطحی صاف تر با تلورانس‌های کم و البته ضخامت پایین‌تر دارد.

ورق فولادی روغنی چگونه تولید می شود؟

ورق سرد نیز باید مراحلی را بگذراند تا به‌صورت محصول نهایی به بازار عرضه و به دست مشتریان برسد. فرآیند نورد سرد ضخامت ورق روغنی را بسیار کم می‌کند. این فرآیند در چند مرحله صورت می‌گیرد که در ذیل به آنها اشاره شده است:

فرآیند نورد سرد

برای اینکه کویل‌های ورق سرد تهیه شوند، ورق‌های اسیدشویی روغن‌کاری شده و وارد غلتک‌های نورد می‌شوند. فولاد از هر بخش که عبور می‌کند قدری از ورق گرم اسیدشویی و روغن‌کاری شده نازک‌تر می‌شود. وقتی ورق فولادی از آخرین غلتک بیرون می‌آید دوباره به شکل کویل درآورده می‌شود. اما فولاد در این مرحله سخت بوده و به راحتی شکل نمی‌گیرد و اساسا غیرقابل استفاده است بنابراین وارد مرحله آنیل‌کاری می‌شود.

فرآیند آنیل کاری

این مرحله با هدف انعطاف‌پذیر کردن فولاد شکل می‌گیرد. این فرآیند به دو روش انجام می‌شود: آنیل‌کاری بچینگ (Batching) و آنیل‌کاری پیوسته (Continuous Annealing). در روش اول یعنی بچینگ چهار یا پنج کویل ورق سخت بر روی پایه‌های ثابت قرار می‌گیرند. فولاد طوری پوشانده می‌شود که از اکسیدکننده‌های موجود در هوا در امان باشد، چراکه این اکسیدکننده‌ها قدرت آسیب‌رسانی به سطح ورقه‌ها را نیز دارند. سپس یک کوره بزرگ را روی کویل‌ها قرار می‌دهند که قسمت‌هایی از آن توسط بخار یا گاز و قسمت‌هایی توسط فن و گردش هوا گرمادهی می‌شوند.  

در روش بعدی از آنیل‌کاری که همان روش پیوسته است فولاد را روی یک تسمه پیوسته بسته و آن را وارد یک کوره می‌فرستند که پس از سرد شدن به شکل کویل در خواهد آمد. در واقع کوره و گرمادهی فولاد موجب انعطاف‌پذیر شدن آن شده و امکان شکل‌دهی راحت‌تر را به فولاد می‌دهد.

فرآیند پرداخت رول ورق سرد

در سومین مرحله از تهیه ورق فولادی روغنی، جهت به‌دست آوردن رضایت مشتری و کاربرد ورق روغنی در بخش‌های بیشتر، ورق‌هایی که از مراحل قبل به‌دست آوردند باید پرداخت‌کاری شوند. بعد از فرآیند آنیل‌کاری ورق وارد فرآیند نورد سطحی (تمپر رولینگ) می‌شود. فرآیند نورد سطحی در واقع شامل نورد سرد ورق‌ها با کاهش دمای خیلی پایین است. این پروسه محصول نهایی را تولید کرده و موجب پرداخت سطح کار می‌شود.

انواع ورق روغنی را بشناسیم

مانند هر قطعه فلزی دیگر ورق روغنی فولادی نیز بسته به درصد عناصر به‌کار گرفته شده در آنها ویژگی‌های متفاوتی دارد. ذکر این نکته احتمالا برایتان جالب باشد که، ورق روغنی تاریخ مصرف داشته و بعد از گذشت مدت زمانی ممکن است زیر پرس پاره شود. انواع ورق روغنی با توجه به عنصر به‌‎کار گرفته شده در آن و فرآیند حرارتی انجام شده بر روی آنها به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

1. ورق ST12: به ورق کششی نیز معروف است و بیشترین کاربرد را در مصارف مختلف دارد که بهترین مزیت آن نسبت به نمونه‌های دیگر داشتن تاریخ مصرف بالای 18 ماه است.
2. ورق ST13: این ورق نیمه کششی در سازه‌های صنعتی و غیرصنعتی با پرس‌کاری کم عمق استفاده می‌شوند و تاریخ انقضای حداکثر 8 ماهه دارند.
3. ورق ST14: این ورق را فوق کششی می‌نامند که به‌دلیل داشتن ساختاری انعطاف‌پذیر با پرس‌کاری عمیق بیشتر در صنایع خودروسازی استفاده می‌شوند. تاریخ انقضای این ورق نیز حداکثر 8 ماهه است.

کاربرد ورق روغنی 

ظاهر زیبای این ورق نسبت به ورق سیاه موجب شده تا بیشتر در کارهایی که با زیبایی ظاهر در تماس است مورد استفاده قرار گیرد. اما برخلاف نورد گرم که در محصولات بزرگ استفاده می‌شوند این ورق در محصولات کوچک‌تر که به دوام و انعطاف‌پذیری بیشتری نیاز دارند، به کار برده می‌شود. این ورق‌ها در ظاهر ساختمان‌ها، صنایع خودروسازی، اگزوز، لوازم خانگی و مبلمان (مثل میز و صندلی‌هایی که در ادارات استفاده می‌شوند)، کمدها (مانند کمدهای فلزی که در خوابگاه‌ها استفاده می‌شوند)، ساخت‌وساز و لوازم خانگی (معمولا در ساخت یخچال، مایکروفر، اجاق گاز، ساخت کابینت‌ها و…) استفاده می‌شوند. 

کارخانه‌ های تولیدکننده ورق روغنی 

 

تولید ورق روغنی در ایران در انحصار تعداد محدودی کارخانه قرار داشته اما همین تعداد کم از تولیدکنندگان نیز محصولات بسیار مرغوب و باکیفیتی را به بازار عرضه می‌کنند. در ادامه به معرفی برترین کارخانه‌های تولیدکننده ورق روغنی در ایران به همراه مشخصات فنی محصولات آن‌ها می‌پردازیم.

شرکت فولاد مبارکه اصفهان

ورق روغنی فولاد مبارکه به‌دلیل دقت ابعادی و کیفیت ساخت مطلوبی که دارد یکی از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین محصولات ورق روغنی در بازار ایران است. دقت ابعادی بالا در این محصول به‌صورت تلرانس ابعادی پایین در قسمت عرض ورق مشخص می‌شود. ورق روغنی فولاد مبارکه در سایزهای 0.4 تا 2 میلی‌متر و عرض 1000 و 1250 میلی‌متر بر اساس استانداردهای DIN 1623 و BS EN 10130 تولید می‌شود. هم‌چنین، معمولاً این ورق‌ها از گرید St12 بوده و در حالت رول به بازار عرضه می‌شوند. وزن ورق‌های روغنی تولیدشده توسط کارخانه فولاد مبارکه با توجه به عرض آن‌ها در جدول زیر آورده شده است.

 

جدول وزنی رول ورق روغنی فولاد مبارکه
عرض (mm)	وزن (ton)
600 – 690	4 – 10.8
691 – 790	4.6 – 12.3
791 – 890	5.3 – 13.9
891 – 990	5.9 – 15.4
991 – 1090	6.6 – 16.8
1091 – 1190	7.3 – 18.4
1191 – 1290	7.9 – 19.9
1291 – 1390	8.6 – 21.4
1391 – 1490	9.3 – 23
1491 – 1530	9.9 – 23.8
1531 – 1650	14 – 25

شرکت فولاد غرب آسیا

کارخانه فولاد غرب آسیا با ظرفیت تولید سالانه 500 هزار تن ورق روغنی در دو خط تولید مجزا، یکی از برترین تولیدکنندگان در این زمینه است. محصولات ورق روغنی این کارخانه از جنس فولاد کم کربن و گریدهای SAE1006، SAE1008 و SAE1010 و یا گریدهای سخت مانند S235JR و St37-2 بوده که تحت عملیات اسید شویی قرار گرفته‌اند. قیمت ورق روغنی فولاد غرب با وجود کیفیت متوسطی که این محصول دارد، نسبت به سایر برندها گران‌تر است.

مشخصات فنی ورق روغنی فولاد غرب آسیا
عرض (mm)	ضخامت ورق اولیه (mm)	ضخامت ورق نهایی (mm)	وزن هر کلام (ton)
1000	2.5	0.8	16
1250	3	1	20
1400	4.5	1.6	22.4
1000	1.6	0.2	16
1000	2	0.4	16
1000	2	0.6	16

کارخانه هفت الماس قزوین

ورق روغنی هفت الماس یکی از مرغوب‌ترین برندهای موجود در بازار است که برخی آن را هم‌رده با ورق روغنی فولاد مبارکه قرار می‌دهند. این کارخانه محصولات ورق روغنی خود را براساس استاندارد EN 10130 -2006 و نیز استاندارد ملی ایران با شماره INSO 5723 تولید می‌کند. کارخانه هفت الماس از نظر نوع محصول نیز متنوع بوده و ورق‌های روغنی را در حالت‌های مسطح، کلاف و کلاف نواری شده عرضه می‌کند. این محصولات علی رقم کیفیت بسیار خوبی که دارند، دارای قیمت مناسبی بوده و به‌همین دلیل جزو پرفروش‌ترین ورق‌های روغنی محسوب می‌شوند.

مشخصات ورق‌های روغنی هفت الماس
نوع ورق روغنی	عرض ورق (mm)	ضخامت ورق (mm)
ورق روغنی کلاف	720 – 1280	0.18 – 2.5
ورق روغنی مسطح با طول 550 تا 6000 میلی‌متر	450 – 1280	0.18 – 2.5
ورق روغنی کلاف نواری شده	32 – 1270	0.3 – 2.5

برترین تولیدکنندگان خارجی ورق روغنی 

 

ورق‌های روغنی موجود در بازار ایران مطابق با استانداردهای کاربردی در ایران تولید می‌شوند و اگر برای برخی کاربردهای خاص نیاز به ورق‌هایی با گریدهای خاص و یا ضخامت‌های کمتر از حد معمول نیاز باشد، از ورق‌های وارداتی استفاده می‌شود. تولید این ورق‌ها به دلیل خاص بودن گرید آن‌ها و نیز کم بودن ضخامت، برای شرکت‌های تولیدکننده داخلی مقرون‌به‌صرفه نیست. برترین تولیدکنندگان ورق روغنی خارجی عبارت‌اند از:

• آرسلو میتال: بزرگ‌ترین کارخانه تولیدکننده ورق روغنی در جهان و تأمین‌کننده اصلی ورق روغنی صنعت خودروسازی آمریکا و اروپا.
• بائو استیل: دومین تولیدکننده برتر در زمینه تولید ورق رنگی با ظرفیت تولید سالانه 65 میلیون تن که در چین واقع شده است.
• پوسکو: بزرگ‌ترین تولیدکننده ورق رنگی در کره جنوبی که محصولات دیگری مانند فولاد ضد زنگ، کابل برق و کالاهای استیل نیز تولید می‌کند.
• شاگانگ: این کارخانه یکی دیگر از تولیدکنندگان ورق رنگی در چین است که ظرفیت تولید سالانه آن 10 میلیون تن است.

ضخامت ‌های ورق روغنی موجود در بازار

ورق‌های روغنی موجود در بازار ایران تولیدشده توسط یکی از کارخانه‌های فولاد مبارکه، هفت الماس و یا فولاد غرب بوده و هر سه تولیدکننده نیز محصولات خود را بر اساس گرید ST12 تولید می‌کنند. بااین‌حال، این محصولات از نظر ضخامت متفاوت از یکدیگر هستند.

ضخامت ورق روغنی فولاد مبارکه

ضخامت‌های معمول ورق روغنی فولاد مبارکه شامل 0.5، 0.6، 0.7، 0.8، 0.9، 1، 1.25، 1.5 و 2 میلی‌متر می‌شوند که در سایزهای 1000 و 1250 و به‌صورت رول به بازار عرضه می‌شوند.

ضخامت ورق روغنی هفت الماس

ورق روغنی هفت الماس در ضخامت‌های 0.4، 0.5، 0.6، 0.7، 0.8، 0.9، 1، 1.25، 1.5 و 2 میلی‌متر تولید می‌شود که مشابه به ورق‌های فولاد مبارکه دارای سایز 1000 و 1250 میلی‌متر است.

ضخامت ورق روغنی فولاد غرب

محصولات رول ورق روغنی فولاد غرب در ضخامت‌های 0.4، 0.5، 0.6، 0.7، 0.8، 0.9، 1، 1.25، 1.5 و 2 میلی‌متر و طول 1000 و 1250 میلی‌متر در بازار موجودند.

کلام آخر درباره ورق روغنی

تا به اینجا باید ورق سرد را خوب شناخته باشید. حال که با این دو نوع ورق سرد و گرم و تفاوت‌های آنها آشنا شده و از تفاوت ورق سرد و گرم فولادی مطلع شدید، بهتر وجود و لزوم استفاده از آنها را در صنایع مختلف درک می‌کنید. همین الان نیز اگر اطراف خود را نگاه کنید پر از وسایلی است که از ورق روغنی فولادی تهیه شده است.کاربرد ورق روغنی به‌ویژه در صنایع کوچک‌تر غیرقابل انکار است. سعی کنید تا از نمونه با کیفیت ورق روغنی فولادی که در هر جایی کاربرد دارد استفاده کنید این‌گونه رضایت بلند مدت‌تری نسبت به انتخاب خود خواهید داشت. به‌عنوان مثال در هنگام خرید وسایل ضروری منزل به راهنمای آنها توجه کرده و یا درباره مواد اولیه آن به‌ویژه ورق سرد تحقیق کنید چراکه تاریخ انقضا داشته و باید بهترین نمونه آن را انتخاب کنید.

سوالات متداول