لوله گالوانیزه در حدود پنجاه سال پیش به عنوان جایگزینی برای لوله های سیاه وارد بازار ایران شد و با توجه به کاربردهای گسترده و ماندگاری فراوان به زودی جای خود را در بازار ایران باز کرد. متن پیش رو معرفی کلی لوله گالوانیزه، نحوه تولید، انواع و کاربردهای آن است. امید که مطالعه این متن گامی روبه جلو برای خریداران و کاربران این لوله باشد.
درباره لوله گالوانیزه ، چگونگی تولید ، انواع و کاربرد های آن چه می دانید؟
لوله گالوانیزه که در بازار به لوله آهنی سفید معروف است، یک لوله از جنس فولاد نرم یا آهن سفید نورد است که به روش گالوانیزاسیون تولید شده است. در این روش برای افزایش مقاومت لوله های فلزی در برابر خوردگی با پوششی از روی که متشکل از لایه روی و ترکیباتی از آهن است، آن ها را آبکاری می کنند. لوله به دست آمده به دلیل مقاومت بالا در مقابل خوردگی و زنگ زدگی و همچنین در برابر اسیدها یکی از کاربردی ترین لوله ها در صنعت است. طول این لوله معمولا شش متر و ضخامت آن معمولا در محدوده ۲ تا ۵ اینچ است. ضریب هیزن ویلیامز آن نیز برحسب اینچ محاسبه می شود. همچنین رنگ لوله هنگام اولین استفاده شبیه نیکل است. یک لوله گالوانیزه می تواند در شرایط کاری سخت تا بیش از پنجاه سال دوام داشته باشد چراکه ساختار واحد آن سبب افزایش استحکام و مقاومت در برابر ضربات می شود و درنتیجه هزینه نگهداری آن تا حد زیادی کاهش می یابد. مقاومت این لوله در برابر خوردگی و زنگ زدگی در مقایسه با تمامی انواع لوله بالاتر است. اتصال لوله گالوانیزه توسط دنده پیچ ها انجام می گیرد و همچنین می توان آن ها را با بوشن، کمربند و قفل به هم متصل کرد. نکته مهم اینجاست که نباید این لوله را با دستگاه جوش به هم متصل کرد زیرا حرارت منجر به از بین رفتن روکش فلزی این لوله شده و دود سفیدی تولید می کند که می تواند باعث آسیب به دستگاه تنفسی، آلودگی محیط و مسمومیت شود.
نحوه تولید لوله گالوانیزه با توجه به مراحل انجام، مواد استفاده شده و استانداردهای موردنیاز پروسه ای هزینه بر است که نهایتا سبب افزایش قیمت این لوله نسبت به لوله عادی می شود. بااین وجود کاهش هزینه نگهداری به دلیل ساختار واحد استفاده شده سبب جذابیت این نوع لوله در میان خریداران شده است.
پرکاربردترین روش تولید لوله گالوانیزه غوطه ورسازی گرم است. در این روش ابتدا لوله ها باید مطابق با استانداردهای مجاز به واحد آماده سازی منتقل شوند. استانداردها برای جذب بهتر فلز روی و بهتر گالوانیزه شدن لوله در نظر گرفته شده اند. پس از انتقال، ابتدا لوله ها چربی گیری می شوند و سپس زنگ آهن در صورت وجود از روی لوله ها پاک می شود. پس از پاک کردن ناخالصی ها نوبت به آغشته شدن لوله به محلول فلاکس که به نفوذ بهتر مواد روی سطح فولاد کمک می کند، می رسد. لوله وارد حمام گالوانیزه می شود و دمای حمام بر اساس مراجع معتبر استاندارد تنظیم می شود. پس از خروج از کوره سطح لوله خشک شده، وارد حمام فلز روی می شود و به مدت یک دقیقه در معرض دمای چهارصد و پنجاه درجه سانتی گراد قرار می گیرد. به محض اتمام یک دقیقه لوله که الان به فلز روی آغشته شده است، از حمام روی خارج می شود. در این مرحله باید فلز روی اضافه روی سطح لوله گالوانیزه چه در داخل یا خارج آن، با استفاده از بخار و دمش هوا پاک شود. این عمل باید خیلی سریع انجام گیرد زیرا که اگر لوله خارج شده از حمام بلافاصله در آب سرد قرار نگیرد، آلیاژی از فلزهای آهن و روی بر روی لوله تشکیل می شود. درنهایت لوله تولیدشده دنده می شود و بر روی دنده ها برای محافظت یک پوشش پلاستیکی قرار می گیرد. لوله تولیدشده به این روش را لوله گالوانیزه گرم می نامند.
روش دیگر برای تولید لوله گالوانیزه روش آبکاری سرد یا الکتروگالوانیزه کردن است. در این روش به جای استفاده از حمام روی، ایجاد پوشش روی سطح لوله با استفاده از الکترولیز نمک های روی در یک محلول آبی انجام می شود. این روش با انتقال یون های فلز روی بر روی فلز پایه با اعمال جریان الکتریکی مستقیم و فرایند الکترولیز انجام می شود. روش آبکاری سرد نسبت به روش گرم سرعت کمتری دارد ولی یکنواختی پوشش تولیدشده با این روش بیشتر است.
با این توصیف لوله گالوانیزه بر اساس نوع آبکاری دارای دو نوع سرد و گرم است. ضخامت لایه روی ایجادشده در روش سرد در حدود 20 میکرون و بسیار کمتر از لوله گالوانیزه گرم (بین 40 تا 120 میکرون) است. همچنین طول عمر لوله گرم بسیار بیشتر از لوله سرد (در بهترین شرایط بین پنج تا هشت سال) است زیرا پوشش لوله های سرد سطحی بوده و در صورت ایجاد خراش در آن، لایه های زیرین در معرض اکسید شدن قرار می گیرند. اما در روش گرم انجام یک فرایند شیمیایی در دمای بالا سبب نفوذ مولکول های روی به درون آهن شده و طول عمر آن را تا بیست وپنج الی سی سال افزایش می دهد. ظاهر لوله سرد براق و یکنواخت است درحالی که لوله گرم مات، کدر و توسی رنگ است و سطح صاف و یکنواختی ندارد.
در یک دسته بندی دیگر لوله گالوانیزه ازنظر نوع فلز پایه به دو دسته فولادی و آهنی تقسیم می شود. لوله فولادی که از فولاد نرم ساخته می شود نسبت به لوله آهنی که از جنس آهن سفید نورد شده است، سبک تر بوده و نسبت به اسید حساسیت بیشتری دارند. لوله گالوانیزه بر اساس نیاز بازار به سه صورت سبک، متوسط و سنگین تولید می شوند که در این میان لوله های آهنی معمولا جزء دسته سبک و متوسط طبقه بندی می شوند. به این دلیل که درزها در لوله های آهنی توسط یک دستگاه دیگر ساخته شده و سپس با جوش به لوله متصل می شوند، این لوله ها را لوله درزدار نیز می نامند اما لوله های فولادی بدون درز هستند.
همانند سایر لوله ها، از لوله گالوانیزه نیز برای انتقال سیالات و حرارت استفاده می شود. کاربرد اصلی این لوله انتقال آب و گاز در گلخانه ها و منازل است اما می تواند در لوله کشی ساختمان ها، تخلیه فاضلاب، تصفیه خانه ها، تهویه هوا، حصارکشی، سازه های فلزی و دکل های مخابراتی کابل برق نیز استفاده شود.
برندهای معتبر فروش لوله گالوانیزه در بازار ایران سپنتا، سمنان، ساوه و قزوین هستند.
لوله گالوانیزه ، آری یا نه ؟
یکی از مزیت های اصلی لوله گالوانیزه ثابت ماندن هزینه های تعمیرات و طول عمر بیش از پنجاه سال است. همچنین ساختار متالوژی واحد سبب مقاومت آن در برابر تنش های مکانیکی ناشی از حمل ونقل یا آسیب های احتمالی شده است. این لوله دارای قابلیت حفاظت خودبه خودی به وسیله تشکیل یک پیل الکتریکی بین پوشش حاوی روی و سطح آسیب دیده لوله در هنگام بروز آسیب های جزیی است. این لوله ها به طور مستقیم بدون نیاز به پوشش اضافه نصب می شوند و عیب یابی آن ها با چشم غیرمسلح امکان پذیر است. باوجود تمامی مزایای گفته شده جوشکاری لوله گالوانیزه نسبت به لوله معمولی سخت تر بوده و بخارات ناشی از آن برای محیط و سلامتی مضر است. توصیه می شود که جوشکاری این نوع لوله ها تنها با تجهیزات استاندارد و به مدت چهار ساعت در روز برای هر فرد انجام گیرد.
جمع بندی
بسیاری از خریداران به ویژه در بخش های خانگی ممکن است فکر کنند که لوله گالوانیزه گران است اما با در نظر گرفتن هزینه نگهداری و طول عمر آن می توان گفت که استفاده از این لوله ها بسیار به صرفه است. لازم به ذکر است که انتخاب این نوع لوله برای کاربردهای مختلف بستگی زیادی به محل نگهداری آن و موادی دارد که با لوله در تماس هستند.