در ساخت هر سازه یا قطعه مهندسی، وزن همیشه یکی از مهم‌ترین فاکتورهاست. از آن جهت که همواره توجه طراحان و مهندسان به ساخت سازه‌هایی سبک اما مقاوم جلب می‌شود. اما آیا هر مصالح و مقاطع فولادی که وزن کمتری داشته باشند، آن میزان استحکام مورد نیاز را تأمین می‌کنند؟ گذشته از آن، وزن مهم‌ترین عامل در تعیین قیمت یک مقطع فولادی است. یکی از مقاطع فولادی که در وزن‌های متفاوتی در بازار موجودند، ناودانی‌ها هستند. ناودانی‌ها بر اساس مقدار وزن آن‌ها به انواع ناودانی سبک و سنگین تقسیم می‌شوند که هر یک خواص و کاربرد مخصوص به خود را دارند. حال باید دید که تفاوت ناودانی سبک و سنگین چیست و بر چه اساسی نام‌گذاری می‌شوند.
ناودانی سبک و سنگین
ناودانی‌ها مقاطعی عمدتاً فولادی هستند که بر اساس معیارهای گوناگونی تقسیم‌بندی می‌شوند. این معیارها عبارت‌اند از: شکل ظاهری، روش تولید و وزن ناودانی. در تقسیم‌بندی ناودانی‌ها براساس شکل ظاهری، آن‌ها به دو حالت C و U شکل موجود هستند. روش تولید ناودانی نیز به دو صورت پرسی و فابریک است و تقسیم‌بندی براساس وزن هم آن‌ها را به دو حالت ناودانی سبک و سنگین معرفی می‌کند.
ازآنجایی‌که مقاطع فولادی نظیر ناودانی‌ها در تناژ بالا خریداری می‌شوند، عدم شناخت دقیق از مشخصات آن‌ها می‌تواند خسارات مالی زیادی را به‌همراه داشته باشد. تنها کافیست که به‌جای استفاده از ناودانی سبک که پاسخگوی نیاز مربوط به سازه‌های سبک‌تر و کوچک‌تر است، ناودانی سنگین خریداری کنید.
این‌چنین، باوجود اینکه مقطع فولادی از همان جنس است و از استحکام خوبی هم برخوردار است، اما وزن سازه شما افزایش خواهد یافت و این به معنی تحمیل فشار بیشتر به پایه‌های سازه است. گذشته از آن، محصولی را خریداری کرده‌اید که قیمت تمام‌شده آن بیشتر از قیمت محصول مورد نیاز شما است و به معنی هدر رفت سرمایه و بودجه مربوط به پروژه است. بنابراین لازم است تا اطلاع دقیقی از اینکه ناودانی سبک و سنگین چیست و چه تفاوتی دارند داشته باشید.
ناودانی سبک چیست؟
برای تمایز دقیق بین اینکه ناودانی سبک و سنگین چیست، باید یک معیار دقیق و استاندارد وجود داشته باشد. این معیار سنجش همان جدول اشتال ناودانی است. بر این اساس، ناودانی سبک به نوعی ناودانی گفته می‌شود که مقدار وزن آن از وزن استاندارد درج‌شده در جدول اشتال ناودانی کمتر است. اگرچه شاید این تفاوت وزن در نگاه اول چندان به چشم نیاید، اما وقتی قرار باشد ناودانی در تناژ بالا خریداری شود، قطعاً این اختلاف وزن چشمگیر خواهد بود. کارخانه‌های تولیدکننده ناودانی سبک، این محصول را مطابق با استاندارد GOST 8240 تولید می‌کنند که به ناودانی UPE معروف هستند.
ناودانی سنگین چیست؟
ناودانی‌هایی که مقدار وزن آن‌ها مطابق با وزن درج‌شده در جدول اشتال است، به ناودانی سنگین معروف هستند. از آنجایی که این نوع ناودانی‌ها وزن بیشتری دارند، عمدتاً دارای کاربردهای صنعتی هستند. انواع ناودانی سنگین در سایزهای متنوع مطابق با استانداردهای اروپایی DIN 1026 و EN 10279 تولید و به بازار عرضه می‌شوند. به‌همین دلیل، به آن‌ها ناودانی اروپایی یا UNP نیز گفته می‌شود.
تفاوت ناودانی سبک و سنگین
مهم‌ترین تفاوت‌های ناودانی سبک و سنگین به پارامترهایی همچون وزن، شکل ظاهری، استاندارد ساخت، سایز و ابعاد، کارخانه‌های تولیدکننده، نوع کاربرد و قیمت ناودانی مربوط می‌شود. حال باید دید که هر یک از این عوامل چگونه بر خواص، مشخصات و قیمت نهایی ناودانی سبک و سنگین اثر می‌گذارند.
تفاوت وزن ناودانی سبک و سنگین
همان‌طور که قبلاً به آن اشاره شد، مهم‌ترین تفاوت ناودانی سبک و سنگین در وزن آن‌هاست. این تفاوت، تفاوت در خواص، کاربرد و قیمت را برای ناودانی‌ها به همراه دارد. ناودانی‌های سنگین قادرند وزن بیشتری را نسبت به ناودانی‌های سبک تحمل کنند و مقاومت و استحکام آن‌ها نیز بیشتر است. البته باید خاطرنشان کرد که وزن ناودانی به‌طور مستقیم به جنس آن نیز مربوط می‌شود. مثلاً ناودانی آلومینیومی وزن کمتری نسبت به انواع ناودانی فولادی، گالوانیزه یا استیل دارد اما منظور ما از ناودانی سبک، نوع آلومینیومی آن نیست بلکه منظور ناودانی فولادی سبک است.
تفاوت شکل ظاهری ناودانی سبک و سنگین
ناودانی‌ها از نظر ظاهری به دو شکل C و U تولید می‌شوند اما اگر بخواهیم آن‌ها را در دو دسته سبک و سنگین قرار دهیم، ناودانی‌هایی که دارای بال موازی هستند را ناودانی سبک و محصولاتی که دارای بال شیب‌دار هستند را ناودانی سنگین می‌گویند.
تفاوت از نظر استاندارد تولید
انواع ناودانی‌های سبک در ایران مطابق استاندارد ملی ایران به شماره ISIRI 4477-2 و استاندارد روسی GOST 8240 تولید می‌شود. استاندارد ملی ایران برای ناودانی‌های سنگین شامل ISIRI 4477-1 می‌شود. هم‌چنین، ناودانی‌های سنگین مطابق برخی استانداردهای اروپایی نیز تولید می‌شوند که عبارت‌اند از DIN 1026 و EN 10279 و در این صورت، ناودانی‌های تولیدشده مطابق این استانداردها را ناودانی اروپایی می‌گویند. ضمن اینکه، دو استاندارد A 45-255 و DIN EN ISO 12966-3 نیز به‌ترتیب بر استاندارد فرانسوی ناودانی‌ها و استاندارد ناودانی مقاوم به خوردگی اشاره دارند.
تفاوت سایز ناودانی سبک و سنگین
باوجود اینکه ناودانی‌ها در طول 6 و 12 متر به بازار عرضه می‌شوند، اما از نظر سایز با یکدیگر تفاوت دارند. تفاوت ناودانی سبک و سنگین از نظر سایز شامل تولید ناودانی‌های سبک در سایزهای 30 تا 400 میلی‌متر و تولید ناودانی‌های سنگین در سایزهای 40 تا 400 میلی‌متر می‌شود.
تفاوت در روش تولید
به‌طور کلی، ناودانی‌ها به دو روش اصلی پرسی و فابریک تولید می‌شوند. خود روش فابریک نیز شامل دو حالت فابریک نورد گرم و فابریک نورد سرد است. باوجود اینکه تفاوت در روش تولید، بر وزن ناودانی‌ها تاثیری ندارد، اما سبب تمایز خواص و کاربرد آن‌ها می‌شود. ناودانی‌های سنگین معمولا به‌روش فابریک نورد گرم تولید می‌شوند.
تفاوت کاربرد ناودانی سبک و سنگین
پارامترهایی که دامنه کاربردی یک محصول را تعیین می‌کنند شامل خواص فیزیکی و شیمیایی و مکانیکی، ظاهر و وزن می‌شوند. دراین‌بین، وقتی بحث پیرامون سازه‌های مهندسی باشد، وزن اولویت می‌یابد و سازه باید علی رقم حفظ استحکام بالا، وزن سبکی نیز داشته باشد. به‌همین دلیل، ناودانی‌هایی سبک معمولاً در کاربردهایی که نیاز به تحمل بار و وزن کمتری است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این موارد می‌توان به ساخت چارچوب در و پنجره، ساخت پله، ترمیم بناهای معماری، پایه ماشین‌آلات و فریم ماشین‌آلات سنگین اشاره کرد.
در مقابل، ناودانی‌های سنگین به دلیل وزن بیشتر، در سازه‌های سنگین و یا کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. ساخت بادبند، خرپا، ستون و ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی از مهم‌ترین کاربردهای استفاده از ناودانی سنگین است.
تفاوت قیمت ناودانی سبک و سنگین
اگرچه که در تولید یک محصول و برآورد قیمت تمام‌شده آن عواملی همچون قیمت مواد اولیه، کیفیت و خواص، روش تولید، نوسانات ارز و غیره دخیل هستند، اما مهم‌ترین عامل در تعیین قیمت یک مقطع فولادی، وزن آن است. بنابراین، هرچه وزن بیشتر باشد، قیمت نیز به همان میزان افزایش خواهد یافت. درنتیجه، ناودانی سنگین به دلیل برخورداری از وزن بیشتر، قیمت بیشتری هم نسبت به ناودانی سبک دارد.
ناودانی سبک بهتر است یا ناودانی سنگین؟
تا به اینجا با مهم‌ترین مشخصات و تفاوت ناودانی سبک و سنگین آشنا شدیم. اما این پرسش همچنان بی‌پاسخ ماند که کدام یک را انتخاب کنیم؟ یا به عبارتی، ناودانی سبک بهتر است یا ناودانی سنگین؟
در اینجا باید گفت که هیچ‌کدام بر دیگری برتری ندارد. یکی وزن سبک‌تری دارد و استحکام کمتری را ارائه می‌دهد و محصول دیگر دارای وزن بیشتر و استحکام بیشتر است. به عبارتی، برای ساخت یک سازه سبک و یا کاربردهایی نظیر ساخت چارچوب در و پنجره، استفاده از ناودانی سبک کفایت می‌کند. چراکه ناودانی سنگین جز افزودن وزن سازه و وارد آوردن فشار بیشتر به بخش‌های ساختاری، فایده چندانی در این کاربرد ندارد.
از طرف دیگر، استفاده از ناودانی‌های سبک در ساخت تجهیزات سنگین و صنعتی نیز توصیه نمی‌شود. این تجهیزات اغلب تحت فشار و نیروهای زیادی کار می‌کنند و ناودانی مورد استفاده باید از وزن و استحکام بالایی برخوردار باشد. بنابراین، هیچ‌کدام از ناودانی‌های سبک و سنگین بر دیگری برتری نداشته و برای انتخاب از بین این دو باید به کاربرد مورد نظر و خواصی که نیاز است توجه کنید.
تولیدکنندگان ناودانی سبک و سنگین
برای خرید ناودانی‌های باکیفیت چه از نوع سبک و چه سنگین، باید که از خواص، مشخصات فنی، وزن، قیمت و استانداردهای به‌کار رفته در تولید آن‌ها مطلع باشیم. تمامی موارد یادشده را می‌توان با خرید از یک کارخانه معتبر مشخص کرد. کارخانه‌های تولیدکننده ناودانی محصولات خود را مطابق استانداردهای ملی و بین‌المللی تولید می‌کنند و شناخت این تولیدکنندگان، دید روشنی از کیفیت و اصالت محصول خریداری‌شده از آن‌ها به دست می‌دهد.
مهم‌ترین کارخانه‌های تولیدکننده ناودانی سبک و سنگین موجود در ایران عبارت‌اند از:
- ذوب آهن اصفهان
- شرکت فولاد البرز ایرانیان یا فایکو
- صنایع فولاد توس
- شرکت فولاد کوهپایه
- فولاد البرز غرب
- فولاد تبریز
- آریان فولاد
جمع‌بندی
تفاوت ناودانی سبک و سنگین با مقایسه وزن آن‌ها با وزن درج‌شده در جدول اشتال ناودانی تعیین می‌شود. ناودانی‌های سبک وزن کمتری نسبت به وزن موجود در جدول اشتال دارند درحالی که وزن ناودانی‌های سنگین مطابق جدول اشتال است. تفاوت در وزن ناودانی سبک و سنگین، سایر تفاوت‌های آن‌ها نظیر تفاوت در خواص، کاربرد و قمیت را به همراه دارد.
سوالات متداول